Systemy normatywne, rola społeczna, potrzeby, czyli wyznaczniki zachowań jednostek w grupie

Wyznaczniki zachowań jednostek w grupie:

Owe wyznaczniki to tzw. regulatory życia zbiorowego, związane z ładem społecznym. Porządek społeczny łączy się z zagadnieniem prawa; to jednak odnosi się raczej do struktur formalnych, a przecież istnieje wiele struktur nieformalnych, w których również panuje pewien porządek, zapewniający ład społeczny.

Systemy normatywne:

Istnienie norm społecznych zabezpiecza tożsamość społeczeństwa. Punktem odniesienia systemów normatywnych jest dobro społeczne. Człowiek podporządkowany określonym normom mieści się w wytwarzanym w każdym społeczeństwie stereotypie człowieka;

Istnienie systemów normatywnych jest szczególnie ważne dla ładu społecznego. Są one elementem kontroli społecznej. Różne systemy normatywne są ze sobą powiązane i zachodzą na siebie. Rozróżnić je można tylko ze względu na sankcję, jaka się z danym systemem wiąże. Wyróżnia się;

System religijny – sankcja: potępienie;

  • odwołuje się do czynników ponadnaturalnych i wyobrażeń;

  • podstawowym czynnikiem jest tu kategoria grzechu i kary za grzech;

  • religia stanowi czynnik spoistości grupy i pozwala zachować ład społeczny  E. Durkheim;

  • zachowania religijne wpływają na zachowania w sferze ekonomii – M. Weber;

  • badania nad wpływem religii na zachowania ludzkie prowadził w Polsce S. Nowak i wywnioskował, że religijność Polaków jest cokolwiek płytka i słabo wpływa na zachowania;

  • znaczenie norm religijnych związane jest z systemem wychowania, rolą Kościoła i z tradycją;

System moralny – sankcja: wyrzuty sumienia;

  • Odwołuje się do sumienia ludzkiego i ocen ludzkich czynów jako dobrych i złych  fakty moralne zawsze zawierają element oceny;

  • Sankcją są tutaj wyrzuty sumienia; (normy moralne zostały zinternalizowane)

  • Refleksja nad faktami moralnymi jest refleksją bardzo dawną  Platon, Arystoteles;

System obyczajowy – sankcja: ostracyzm;

  • Jest to system odwołujący się do tradycji. Podstawową sankcją jest tutaj wykluczenie z grupy.

  • Oddziaływanie norm obyczajowych jest tak silne, że może to złamać nawet instynkt samozachowawczy człowieka; system ten działa szczególnie silnie, gdy nie obowiązuje prawo np. w społeczeństwach pierwotnych;

  • Normy obyczajowe są najsilniej przymuszającymi normami, oraz najbardziej spontanicznymi – McIver (?)

System prawny – sankcja: przymus fizyczny:

  • Cechą wyróżniającą jest to, że sankcje prawne opierają się na przymusie fizycznym;

  • Prawo powstało wraz z powstaniem państwa oraz aparatu władzy po to, aby utrzymać porządek i ład;

  • Prawo potrzebne jest tam, gdzie uwidacznia się różnorodność grup;

  • Funkcje prawa:

  • Funkcja utrzymywania ładu i porządku w państwach; Polega nie tylko na kodyfikacji przepisów, ale także na kontrolowaniu działania tych przepisów; mechanizm psychospołeczny kontroli; mechanizm materialny kontroli;

  • Kreowanie zmian i wprowadzanie nowych zasad funkcjonowania społeczeństwa; Polega na wprowadzaniu nowych zasad w życie. Powszechność akceptowania normy prawnej jest wspomagana przez inne systemy normatywne;

Moda – sankcja: ośmieszenie:

  • wzajemne przenikanie się różnych systemów normatywnych ma pozytywne skutki – im większa liczba systemów, do których odwołuje się dana norma, tym bardziej jest ona skuteczna i przestrzegana;

  • główną funkcją systemu prawnego jest kreowanie nowej rzeczywistości, co często stoi w konflikcie z innymi systemami normatywnymi;

Trwałość systemów normatywnych:

  • Zasady obowiązywania danego systemu są tym mniej trwałe, im bardziej ich obowiązywanie zależne jest od instytucji;

  • Najbardziej nietrwały jest system prawny, co wiąże się z łatwością jego zmiany;

  • System moralny jest trudniejszy do zmiany, gdyż pojęcie dobra i zła jest trudne do przewartościowania;

  • System obyczajowy wykazuje największą odporność na zarysowania, trwałość w czasie, ponieważ trudno znaleźć jest sytuację, która miałaby moc zmiany tradycji;

Role społeczne:

Wzory ról społecznych są wyznacznikiem ludzkiego zachowania i są kulturowo uwarunkowane.

Definicja:

Układ zachowań będących reakcją na zachowania innych i przebiegający według określonego wzoru.

Typy ról społecznych:

W zależności od charakteru roli społecznej, charakteryzują się one różnym stopniem swobody

  • Role instytucjonalne: mały margines swobody;
  • Role indywidualne: szeroki margines swobody;

Determinanty procesu realizacji roli:

  • Elementy biologiczne i psychiczne jednostki;
  • Wzór osobowy określający tzw. idealny wzorzec roli zespół cech, które jednostka pełniąca rolę społeczną musi realizować;
  • Definicja roli społecznej przyjęta w grupie;
  • Organizacja wewnętrzna grupy;
  • Stopień identyfikacji jednostki z grupą;

Wyznaczniki psychospołeczne (Determinanty osobowościowe):

Osobowość wyznacza sposób zachowania. Najbardziej znaczące są tu wyznaczniki psychospołeczne;

Koncepcja antropologiczna Malinowskiego:

  • potrzeby pierwotne – biologiczne;
  • potrzeby wtórne – integracyjne (potrzeba wiedzy, nauki, magii, religii)

Koncepcja Thomasa (four wishes):

  • potrzeba nowych doświadczeń – wynika z pewnej sytuacji wewnętrznej konieczności; jest ona realizowana w ciągu całego życia jednostki. Zanik tej potrzeby powoduje, że człowiek schodzi na margines społeczeństwa;
  • potrzeba bezpieczeństwa – człowiek musi czuć się bezpiecznie w sferze ekonomicznej, fizycznej i społecznej. Potrzeba ta wyraża się przede wszystkim w potrzebie kontaktów, których brak stwarza jednostce poczucie zagrożenia;
  • potrzeba rezonansu (odwzajemnienia): jeżeli człowiek nie uzyskuje odzewu od innych, to traci chęć do jakiegokolwiek działania;
  • potrzeba znaczenia i uznania społecznego (prestiżu): trudno jest funkcjonować społecznie bez odpowiedniej dozy prestiżu; jesteśmy bardzo zorientowani na grupy odniesienia; potrzeba uznania nie może być zaspokajana jedynie w sposób pozorny;
Serwis rozdaje przeglądarkom bezpieczne ciasteczka.